Số lượng sản phẩm OCOP tăng nhanh nhưng chưa bền vững

Theo ông Đặng Quý Nhân, Phó Trưởng phòng OCOP Văn phòng Điều phối xây dựng nông thôn mới Trung ương cho biết, chương trình OCOP là chương trình phát triển nông thôn theo hướng phát huy nội lực bao gồm trí tuệ, sáng tạo, lao động, nguồn nguyên liệu, văn hóa của địa phương, nhằm gia tăng giá trị cho sản phẩm.

Sau 4 năm triển khai, chương trình OCOP đã khơi dậy tiềm năng, thế mạnh của các địa phương, từng bước chuyển đổi từ quy mô nhỏ sang liên kết chuỗi giá trị khép kín, với vai trò chính là các hợp tác xã và doanh nghiệp. Đến nay, cả nước đã hình thành được 393 chuỗi hoạt động hiệu quả và hơn 145 sản phẩm khai thác hiệu quả các vùng nguyên liệu của địa phương.

Bên cạnh đó, chương trình OCOP đã góp phần tạo công ăn việc làm, thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, đặc biệt với chủ thể là phụ nữ, đồng bào dân tộc thiểu số. Các sản phẩm OCOP đã đáp ứng yêu cầu về quy chuẩn, tiêu chuẩn chất lượng an toàn thực phâm, mẫu mã bao bì đa dạng, thân thiện môi trường, phù hợp yêu cầu thị trường. Chương trình OCOP cũng góp phần bảo tồn, phát huy các làng nghề truyền thống, hiện có 5.400 làng nghề (2.000 làng nghề truyền thống) và 300 điểm du lịch cộng đồng đang hoạt động.

Dù đạt được những kết quả bước đầu khả quan, việc phát triển và thương mại hóa sản phẩm OCOP vẫn chưa phát huy hết tiềm năng, giá trị. Theo ông Đặng Quý Nhân cho rằng thời gian qua, số lượng sản phẩm OCOP tăng nhanh nhưng chưa bền vững, chưa tập trung vào các sản phẩm có lợi thế. Các địa phương thiếu sự chủ động, chưa tập trung chuẩn hóa chất lượng sản phẩm, năng lực thị trường, các giải pháp hỗ trợ, tổ chức, quản lý. Bên cạnh đó, các hoạt động xúc tiến thương mai còn manh mún, thiếu đồng bộ nên hiệu quả chưa cao.

Một số sản phẩm OCOP tỉnh An Giang. Ảnh Anh Minh.

Còn theo đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh An Giang hiện nay, việc phát triển sản phẩm OCOP của địa phương còn hạn chế, khiêm tốn so với khu vực Đồng bằng sông Cửu Long với 74 sản phẩm và 21 chủ thể là những cơ sở sản xuất nhỏ lẻ. Tuy còn nhiều dư địa để phát triển nhưng các chủ thể, các cơ sở sản xuất của địa phương đang gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các kênh phân phối. Đặc biệt, hiện nay, An Giang có nhiều sản phẩm nông nghiệp nổi bật, tuy nhiên các cơ sở sản xuất còn dè dặt, đắn đo, thậm chí từ chối tham gia chương trình OCOP do chưa có sự đảm bảo, chắc chắn trong khâu tiêu thụ sản phẩm.

Cụ thể, đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh An Giang cho biết, hiện nay việc phát triển sản phẩm OCOP của địa phương còn hạn chế, khiêm tốn so với khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) với 74 sản phẩm và 21 chủ thể là những cơ sở sản xuất nhỏ lẻ. Tuy còn nhiều dư địa để phát triển nhưng các chủ thể, các cơ sở sản xuất của địa phương đang gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các kênh phân phối. Đặc biệt, hiện nay An Giang có nhiều sản phẩm nông nghiệp nổi bật, tuy nhiên các cơ sở sản xuất còn dè dặt, đắn đo, thậm chí từ chối tham gia chương trình OCOP do chưa có sự đảm bảo, chắc chắn trong khâu tiêu thụ sản phẩm.

Theo đó, đại diện Sở NN&PTNT An Giang đề xuất Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương hỗ trợ các tỉnh ĐBSCL xây dựng trung tâm trưng bày các sản phẩm OCOP của ĐBSCL, sau đó điều phối những sản phẩm đó đến nơi có nhu cầu với các đối tác lớn. Từ đó các cơ sở và chủ thể sẽ có kế hoạch sản xuất cụ thể theo nhu cầu của doanh nghiệp, tránh tình trạng mất cân đối cơ cấu sản phẩm so với nhu cầu thực tiễn.

Trong khi đó, ông Vũ Văn Tiến, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn cho biết, các hợp tác xã vẫn chưa phát huy hết tiềm năng trong đóng góp phát triển sản phẩm OCOP. Việt Nam hiện có hơn 19.000 hợp tác xã nông nghiệp, chiếm gần 70% số hợp tác xã của cả nước, với hơn 3,4triệu xã viên. Tuy nhiên, trong hơn 8.500 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên chỉ có 40% sản phẩm có chủ thể là hợp tác xã và tổ hợp tác tham gia chương trình OCOP. Có thể thấy, đóng góp của hợp tác xã và tổ hợp tác trong việc phát triển và gia tăng giá trị của sản phẩm OCOP vẫn chưa phát huy hết tiềm năng vốn có.

Do đó, ông Tiến nhận định, để phát triển hợp tác xã gắn với sản phẩm OCOP, chính quyền địa phương cần phát huy vai trò, trách nhiệm trong việc nâng cao nhận thức, khuyến khích chủ thể sản phẩm OCOP phát triển, bảo hộ sở hữu trí tuệ, hỗ trợ hợp tác xã về nguồn vốn, hạ tầng, quảng bá và xúc tiến tiêu thụ.

Để giải quyết được bài toán gia tăng mối liên kết giữa sản xuất và kinh doanh cũng như kết hợp nền tảng kĩ thuật để phát triển vùng trồng với chi phí thấp, ông Nguyễn Đăng Khoa, Tổng Giám đốc Hệ thống nông nghiệp Cẩm Châu (Kiên Giang) cho rằng, để phát triển vùng trồng an toàn nhờ mối liên hệ chặt chẽ, chức năng của từng bên liên quan phải được phân định rõ ràng, không chồng chéo.

Theo đó, Nhà quản lý sẽ quản lý kỹ thuật, đảm bảo năng suất tối thiểu; Nhà sản xuất phụ trách đất trồng - công cụ, nhân công chăn sóc, phân bón có nguồn gốc hữu cơ, thu hoạch - vận chuyển, bảo quản thành phẩm; Nhà đầu tư quản lý giống, thuốc men, dịch hại, đảm bảo giá tối thiểu. Mối liên kết qua đó sẽ tạo ra nguồn thu ổn định cho nông dân cùng các bên liên quan.