Toàn cảnh khai mạc Lễ hội Khai hạ Mường Bi, huyện Tân Lạc
Dự khai mạc lễ hội, đại biểu Trung ương có các đồng chí: Hầu A Lềnh, Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Uỷ ban dân tộc; Cao Thị Xuân, Phó Chủ tịch Hội đồng dân tộc, Quốc hội; Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; đại diện lãnh đạo một số bộ, ban, ngành Trung ương.
Về phía tỉnh Hòa Bình có các đồng chí: Nguyễn Phi Long, Uỷ viên dự khuyết BCH Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh uỷ; Hoàng Văn Hon, nguyên Uỷ viên BCH Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Tỉnh uỷ; Bùi Văn Tỉnh, nguyên Uỷ viên BCH Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Tỉnh uỷ; Bùi Đức Hinh, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh uỷ, Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh; Bùi Văn Khánh, Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh; các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo tỉnh qua các thời kỳ, các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Thường trực HĐND tỉnh, lãnh đạo UBND tỉnh, Uỷ ban MTTQ tỉnh, Đoàn ĐBQH tỉnh; các đồng chí lãnh đạo các ban, sở, ngành tỉnh; đại biểu các cơ quan Trung ương đóng trên địa bàn tỉnh; các đồng chí lãnh đạo các huyện, thành phố trong tỉnh; cùng đông đảo người dân, du khách trong nước và quốc tế.
Lễ hội Khai Hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình hay còn gọi là Lễ xuống đồng, Lễ mở cửa rừng, là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của người Mường Hòa Bình. Lễ hội gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước, mang nhiều dấu ấn của văn minh Việt cổ. Đây là hoạt động văn hóa - tín ngưỡng không thể thiếu của đồng bào người Mường ở Hòa Bình, đặc biệt là ở bốn vùng mường lớn: Bi, Vang, Thàng, Động. Lễ hội mang ý nghĩa tôn kính các vị thần linh, tưởng nhớ những người đã có công lập đất, lập mường và cầu mong vạn vật phát triển thuận lợi, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Lễ hội Khai Hạ ở mỗi vùng Mường của Hòa Bình được tổ chức vào thời gian và địa điểm khác nhau. Lễ hội Khai Hạ Mường Bi là hoạt động mang tính cộng đồng, gắn với Truyền thuyết Quốc Mẫu Hoàng Bà, thân mẫu của Đức Thánh Tản - người đã chỉ dạy cho con dân Mường Bi cách làm ruộng, cách ăn, cách ở; Tản viên Sơn Thánh, con rể của Vua Hùng Vương thứ 18, người có công giúp Vua chống giặc ngoại xâm, mang lại sự bình yên cho nhân dân. Ải Lý, Ải Lo - hai vị thần đã dạy cho con dân Mường Bi cách đào mương dẫn nước; Lễ hội Khai Hạ Mường Vang, huyện Lạc Sơn được tổ chức vào ngày mồng 4 tháng Giêng tại Miếu Áng Ka và tại Mái đá Làng Vành, xã Yên Phú vào ngày mồng 7 tháng Giêng; Lễ hội Khai Hạ Mường Thàng, huyện Cao Phong tổ chức vào ngày mồng 5, mồng 6 tháng Giêng tại Miếu Cả; Tại vùng Mường Thàng, huyện Kim Bôi, Lễ hội Khai Hạ được tổ chức vào ngày mùng 3 tháng 5 Âm lịch (tức ngày mùng 4 tháng tư theo lịch Mường Động) tại Miếu Mường Chanh. Mỗi địa điểm nơi diễn ra lễ hội đều gắn liền với lịch sử của các vị thần là người có công lập đất, lập mường.
Năm 2023, Lễ hội Khai Hạ dân tộc Mường Hòa Bình lần đầu tiên được tổ chức với quy mô cấp tỉnh. Lễ hội diễn ra trong 3 ngày từ mùng 6 đến mùng 8 tháng Giêng, năm Quý Mão với rất nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật, thể thao, trò chơi dân gian với nội dung phong phú, đa dạng như: Phiên chợ đêm Mường Bi, trưng bày các sản phẩm đặc trưng của tỉnh Hòa Bình, thi trình diễn trang phục dân tộc Mường và giao lưu văn nghệ, thi đấu các môn thể thao dân tộc, các trò chơi dân gian, thi hát đúm Thường đang bộ mẹng, nhạc cụ dân tộc, thi đan lát, dệt thổ cẩm, trình diễn một số nghề thủ công, làm đồ gia dụng truyền thống của dân tộc Mường…
Phát biểu khai mạc lễ hôi, Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình Bùi Văn Khánh nhấn mạnh: Trải qua những thăng trầm, biến thiên của lịch sử, lễ hội Khai Hạ đã đi sâu vào tâm thức của cộng đồng người Mường. Lễ hội được người dân địa phương bảo tồn, gìn giữ nhiều giá trị truyền thống, là nơi kết tinh, hội tụ nhiều di sản văn hóa, lịch sử, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách về tham dự mỗi mùa lễ hội. Đây cũng là nét văn hóa đặc sắc của người Mường Hòa Bình, là niềm tự hào của nhân dân các dân tộc tỉnh Hòa Bình. Lễ hội Khai Hạ dân tộc Mường được tổ chức thường niên góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, qua đó tuyên truyền về giá trị lịch sử, văn hóa, nâng cao nhận thức trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc; quảng bá sản phẩm du lịch của Hoà Bình đến với du khách trong nước và quốc tế.
Năm 2022, Lễ hội Khai Hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Tại buổi lễ, Ban tổ chức Lễ hội đã công bố và trao quyết định công nhận di sản văn hoá phi vật thể quốc gia đối với Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình cho các huyện: Tân Lạc, Lạc Sơn, Cao Phong và Kim Bôi.
Đồng chí Bùi Văn Khánh, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh trao quyết định công nhận di sản văn hoá phi vật thể quốc gia đối với Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh cho các địa phương
Tại lễ khai mạc lễ hội, các đại biểu và Nhân dân được thưởng thức màn biểu diễn hòa tấu Chiêng Mườn của hơn 500 nghệ nhân, diễn viên đến từ huyện Tân Lạc, Cao Phong, Kim Bôi, Lạc Sơn và màn biểu diễn nghệ thuật chào mừng với chủ đề Mường Bi - Bản sắc - Hội nhập và Phát triển. Chương trình nghệ thuật gồm 3 phần: Phần 1: Màn trình tấu chiêng Mường "Thanh âm Mường Bi”; phần 2: "Bản sắc” và phần 3: "Hội nhập và phát triển”.
Nghi thức xuống đồng đi cày cấy đầu xuân tại Nà Trùng
Kết thúc phần lễ khai mạc, Đoàn rước kiệu Quốc Mẫu Hoàng Bà ra chứng kiến lễ đi cày đầu xuân tại Nà Trùng. Kết thúc rước kiệu về Miếu Lũy Ải thực hiện nghi thức tế lễ tại Miếu./.
